HET HEDENDAAGS ACTIVISME IS VAN DE JONGEREN

Bron: Pixabay

Het aantal protestaanvragen is sinds 2009 enorm gestegen, zowel in Nederland als wereldwijd, zo blijkt uit een datastudie van Harvard. Het zijn vooral jongeren die vooroplopen in de protestbeweging. Dat is opvallend omdat de jongeren van nu lang werden gezien als apolitiek en individualistisch. Hoe is de opleving van jongeren in het hedendaagse activisme te verklaren?

Jarenlang lieten jongeren zich maar weinig zien bij demonstraties. “In zijn algemeenheid was het zo dat jongeren ondervertegenwoordigd waren in demonstraties en politieke protesten. Dat is momenteel niet meer zo” zegt Bert Klandermans, Hoogleraar Sociologie aan de VUA. Er wordt al jarenlang onderzoek gedaan naar protestdemonstraties, zo ook door Klandermans zelf. De eerdere opvattingen over jongeren zijn dan ook deels gebaseerd op die statistieken.

Verklaring voor de opleving

Volgens Klandermans is de opleving te verklaren doordat de grieven waar jongeren op reageren - denk aan de klimaatcrisis – vooral het leven en de toekomst van die jongeren en dat van hun kinderen aangaat. “Ik denk dat het een krachtig argument is, want meer dan de oudere generaties loopt de jongere generatie tegen haar toekomst aan. Bovendien, als besluitvormers er nu niet in slagen om bepaalde processen onder controle te krijgen, dan ziet de wereld er voor jongeren waarschijnlijk anders uit dan het voor mij was” zegt Klandermans. Toch betekent het volgens hem niet dat die onvrede er – zij het in mindere mate - bij oudere generaties niet is.

Een groeiend bewustzijn onder jongeren en het feit dat ze hun vocabulaire hebben gevonden om over politieke zaken te praten zou ook een grote rol kunnen spelen, vertelt dr. John Boy, Universitair docent Culturele Antropologie en Sociologie aan de Universiteit van Leiden. “Gebeurtenissen als de dood van George Floyd zijn ook belangrijke momenten die in verschillende landen zorgen voor meer bewustzijn van de problemen die er zijn.”

Activisten zien het ook

De activisten zien het met eigen ogen gebeuren: jongeren nemen het voortouw. Klimaatactivist Jonathan Sander (22) uit Leeuwarden zegt daarover: “De mensen die de macht hebben zetten zich er niet voor in, dus moeten wij als jongeren het wel doen.” Zijn stadgenote Jaleesa Schiphorst (22) vertelt dat ze denkt dat het voor een groot deel ook te maken heeft met de invloed van sociale media waardoor jonge mensen veel meer met elkaar in contact staan en goed verbanden kunnen leggen door gebeurtenissen in het buitenland. “Ik heb ook het gevoel dat mensen tegenwoordig veel bezig zijn met het verbreken van taboes. Jonge mensen willen het anders doen dan hoe hun ouders en voorouders het deden en ze zien ook dat het anders moet” aldus Schiphorst.

Vaak zijn veel mensen het op zich eens met protesterende activisten, maar niet iedereen gaat daadwerkelijk de straat op, vertelt Klandermans. “Als je mensen zou vragen die niet protesteren waarom ze dat niet doen, zouden ze waarschijnlijk zeggen; zo’n persoon ben ik niet.” Om te protesteren zijn er, zo zegt Klandermans, ten eerste mensen nodig die boos, verdrietig of verontwaardigd zijn of zich verwaarloosd voelen. Maar dat alleen is niet genoeg, er zijn ook organisaties nodig die de protesten organiseren en regelen. Boy zegt daarover: “Er is een kleine groep mensen nodig die veel inzet toont. Dat zijn vaak jonge, hoger opgeleide mensen met iets meer vrije tijd omdat ze vaak nog geen kinderen hebben. Het zijn ook vaak de mensen die ervaring hebben met tactieken die werken en die contact hebben met de politie en de gemeente of andere politieke organen.”

Sociale media in het activisme

De rol van sociale media in het hedendaagse activisme is ontzettend groot, daar zijn Boy en Klandermans het helemaal met elkaar over eens. “Als je vijftien of twintig jaar geleden iets wilde leren over een onderwerp als racisme moest je tijdschriften en nieuwsbrieven lezen en nu kan je via de juiste sociale media-accounts goed op de hoogte blijven van verschillende onderwerpen. Oftewel, het hoeft niet in de New York Times of de Volkskrant te staan om bij mensen terecht te komen” legt Boy uit.

“Als er in mijn tijd een demonstratie werd georganiseerd, belden we naar een vriend of vriendin en dan belden zij vervolgens ook tien andere vrienden, dan krijg je zo’n sneeuwbaleffect. Nu kan je via sociale media binnen een paar seconden duizenden mensen bereiken” vertelt Klandermans. Het grote verschil met vroeger is dus de snelheid waarmee informatie zich kan verspreiden. Het is volgens hem echter niet zo dat sociale media mensen van mening laat veranderen. Het kan mensen enkel iets leren en op een idee brengen. “De rol van sociale media is dus vooral de snelheid, mensen op de been brengen en het op de hoogte houden van demonstraties” zegt Klandermans.

Wereldwijde opleving van demonstraties

Niet alleen in Nederland wordt er de afgelopen jaren veel meer gedemonstreerd, wereldwijd is dat het geval. Volgens Boy en Klandermans is dat ook iets dat gelijkloopt en aanstekelijk werkt. Als voorbeeld noemt Boy de Arabische lente van 2010, die in Tunesië begon en zich verspreidde over de Arabische wereld. “Dat komt doordat mensen geïnspireerd raken door wat er in andere landen gebeurt, maar ook doordat ze die problemen herkennen in hun eigen land”. Klandermans vertelt dat het gelijklopen van de protesten momenteel ook goed te zien is met de wereldwijde demonstraties tegen het covid-19 beleid van overheden.

Heeft het zin?

Heeft het eigenlijk wel nut, dat demonstreren? Klandermans zegt daarover: “Er zijn denk ik maar weinig mensen die denken dat na de demonstratie alles gelijk verandert, maar demonstreren is eigenlijk een communicatiemiddel en in die zin is het heel effectief. Een mislukte demonstratie is eigenlijk als na afloop niemand weet dat het heeft plaatsgevonden.” Hij legt uit dat een demonstratie dus eigenlijk succesvol is wanneer de organisatoren erin slagen om de boodschap over te brengen aan relevante, politieke besluitvormers. Als men uiteindelijk iets wil veranderen in de gang van zaken, zo zegt Klandermans, moeten politici besluiten nemen en dat kun je bevorderen door herhaaldelijk en langdurig aandacht te vragen voor een probleem.

Activisme onder jongeren via een Instagram poll
Via de Instagrampagina van de auteur van dit verhaal werd een poll verspreid over ‘jongeren en activisme.’ In totaal namen 123 mensen van onder de 35 jaar deel aan de poll. Het grootste gedeelte daarvan heeft nog nooit een demonstratie of andere protestuiting bijgewoond. 

Een ruime meerderheid geeft echter wel aan om in de toekomst te overwegen om een of meerdere demonstraties bij te wonen. 

De mensen die aangeven het in de toekomst wel te overwegen noemen uiteenlopende thema’s waarvoor ze de straat op zouden gaan. De meest voorkomende thema’s zijn: het leenstelsel, het klimaat en dieren- en mensenrechten.

Een greep uit de meest gegeven antwoorden

De mensen die aangeven geen behoefte te hebben om in de toekomst te protesteren geven ook verschillende redenen. Een aantal voorbeelden: ‘het is te veel moeite met meestal weinig resultaat’, ‘gewoon geen behoefte aan’ en ‘ik wil geen onnodige aandacht voor mijzelf trekken.’